Allianoi

Allianoi, İzmir ili, Bergama ilçesinin 18 km kuzeydoğusunda, Bergama-İvrindi karayolu üzerinde Paşa Ilıcası olarak anılan mevkiinde yer alır.

19.yy’ın sonlarında Pergamon kazısının ilk heyet üyelerinden C.  Schuchhardt, Bergama’nın çevresinde yaptığı yüzey araştırmalarında, Paşa Ilıcası mevkiinde Roma dönemine ait köprü ve ılıcanın varlığını yazar. Bunun dışında Paşa Ilıcası ile ilgili detaylı bilgi veren ne bir seyyah vardır ne de o tarihe kadar ciddi bilimsel bir çalışma yapılmıştır.

1970’li yıllarda projelendirilmeye başlanan, 1994 yılında Yortanlı Barajı’nın temeli atıldığında, antik köprü ve Paşa Ilıcası ilk kez gündeme gelir. Çünkü, 1970'li yıllarda DSİ tarafından, Bakırçay Sol Sahil Sulama Projesi kapsamında projelendirilen Yortanlı Barajı'nın gölet suyunun altında kalacağından mevcut yasalara göre kurtarma kazısı yapılması gerekmekteydi.

1994 yılında baraj gövdesinin olduğu yerde, 1998 yılında Paşa Ilıcası’nda Bergama Müze Müdürü olarak başladığım kurtarma kazılarına, Yortanlı Barajı Kurtarma Kazı Başkanlığı olarak devam edildi.  2000 yılında Trakya Üniversitesi (T.Ü.)’ne atandıktan sonra da Yortanlı Kazısı Bilimsel Kazı Heyet Başkanı olarak, 2007 yılına kadar çalışmalara devam edildi. Kazıda T.Ü.  öğretim elemanları başta olmak üzere, başkanlığımda farklı üniversitelerden 100’nin üzerinde akademisyen ve öğrenci görev aldı.

Dokuz yıllık kurtarma kazıları sonucunda söz konusu alanın; Roma’lı retorikçi Aelius Aristides’in Hieroi Logoi (Kutsal Sözler) adlı eserinde adı geçen’Allianoi’ olduğu ortaya kondu. Bu sağaltım merkezinin  antik dünyanın Hipokrates’ten sonra en ünlü hekimi olan Pergamon’lu Galenos’un da çalıştığı sağlık merkezi olduğu keşfedildi.

Ortasından İlya Çayı’nın geçtiği doğu-batı doğrultusundaki sağlık merkezinde; caddeler (Cardo-Decumanus), sokaklar, insulalar, çok büyük bir ılıca,  kareye yakın bir peristylli bir antik hastane, geçiş yapısı, kült yapısı, peristylli diğer yapılar, balık havuzu, nympheumlar (çeşmeler), köprüler, latrinalar (tuvaletler) kilise, şapeller, nekropoller, demir, seramik, cam işlikleri gibi farklı dönemlere ait pek çok yapı ögesi tespit edildi.

Allianoi’da bulunan çok sayıda seramik,  metal, cam, heykel  ve sikke, envanterlik ve etütlük eser her kazı sezonu sonunda Bergama Müzesi’ne teslim edildi.

Sağlık merkezinin kısmen ortaya çıkartılan planından sonra Allianoi’da en önemli yapının hiç kuşkusuz Ilıca olduğu anlaşıldı. Yaklaşık 9200 m² alana oturan Ilıca yapısı dünyanın en iyi korunuş, içinde 45 C sıcak suyu olması bakımından antik dünyanın sağaltım merkezlerine ait son yılların en önemli keşfiydi.

Diğer taraftan ılıcanın yanında antik dünyanın nadir hastane yapılarından biri olan peristylli yapı, gerek mimari formu, gerekse içindeki çok zengin tıp aletleri açısından çok önemli bir keşifti.

Yapılan çalışmalar sonucunda; Allianoi’un Erken Tunç Çağı’ndan itibaren kullanım görmüş, Hadrianus döneminde ciddi anlamda bayındırlık faaliyetleri yaşandığı anlaşılmıştır. Ancak bölgede yaşanan depremler nedeniyle antik sağlık merkezi, tümüyle alüvyon altında kalmış dolayısıyla çok iyi konserve olmuştur.

Bilimsel açıdan kazısı ne yazık ki tamamlanamayan Allianoi, 2010 yılında sulama amaçlı Yortanlı Barajı’nın gölet alanının altında bırakılmıştır. Allianoi, şimdiye kadar iki doktora tezi yedi yüksek lisans tezinin yanında yüzlerce yayınla bilim dünyasına duyurulmuştur. Ayrıca yurt içinde ve dışında pek çok sergi, konser, vb etkinlik ile dünyaya tanıtımı yapılmıştır. Yapılan bu çalışmalardan dolayı yurt içinde ve dışında farklı kurumlar tarafından şahsıma ödüller verilmiştir.

Sağaltım merkezine dair araştırma ve yayın çalışmaları halen devam etmektedir.